creutzfeldt-jakob hastalığı ne demek?
Creutzfeldt Jakob hastalığı (CJD = Creutzfeldt–Jakob disease),
tedavi edilemez ve değişmez bir biçimde ölümcül olan (mortalite %100)
dejeneratif nörolojik bir hastalıktır. CJD,
adı verilen nedeniyle oluşur. CJD çok
nadir görülen (1/5.000.000) bir olmasına rağmen
diğer prion hastalıklarına oranla görülme olasılığı daha fazladır.
(Diğer prion hastalıkları: Fatal familial insomnia / 40
vaka, , Gerstmann-Staussler-Scheinker
Syndrome / 100 milyonda 1
vaka). Hastalık
beyin dokularının hızlı bir şekilde tahrip olmasına, beyin içerisinde
küçük boşlukların oluşması nedeniyle beynin süngerimsi bir yapıya
dönüşmesine neden olur.
Varyantlar
CJD birbirinden çok farklı klinik seyir izleyebilen dört ana varyanta
sahiptir.
- Sporadik (sCJD): CJD'nin 60'lı yaşlarda görülen, ortaya
çıkış nedeni henüz aydınlatılamamış olan, hastaya en kısa yaşam
süresi veren (ortalama 4 ay) 1920'li yıllardan beridir tanısı
konulan klasik türüdür. Hastanın Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
görüntülerinde kaudat ve
bölgelerinde difüzyon kısıtlığı
görülmesi ve çekimlerinde 1-2 saniyede bir
keskin dalga deşarjları görülmesi sCJD'yi diğer CJD varyantlarından
(özellikle nvCJD) ayırmaktadır. Hastalığın ortaya çıkış nedeniyle
ilgili çeşitli görüşler öne sürülmüş olsa da (gen mutasyonları vb.)
sCJD'nin rastlantısal olarak oluştuğuna yönelik görüşler ağırlık
kazanmaktadır. Creutzfeldt Jakob hastalarının %85'ini sporadik CJD
hastaları oluşturmaktadır.
- Familial (fCJD): Ailesel Creutzfeldt Jakob hastalığı klinik
seyir olarak sporadik CJD'yi andırsada ortalama yaşam süresi daha
uzun olma eğilimindedir (ortalama 12 ay). Hastalığın nedeni olarak
ebeveynlerden alınan mutant PRPN geni gösterilmektedir. PRPN geni
karakterde bir gendir ve
ebeveynlerden birinden bu genin alınmış olması kişide fCJD oluşma
ihtimali için yeterlidir. Creutzfeldt Jakob hastalarının yaklaşık
%15'inin fCJD olduğu düşünülmektedir.
- İyatrojenik CJD: Bazı medikal prosedürler sonucunda kazayla
ortaya çıktığı görülmüştür. Hastaların yüzde 5’ten azını oluşturur.
Hastalığın kişiden kişiye bulaşması 1994’te ortaya çıkarılmıştır.
İyatrojenik vakalar şu şekillerde ortaya çıkabilir: a) İnsan
kadavrası kaynaklı hipofiz hormonları alımı (İnsan büyüme hormonu,
gonadotropinler). b)
transplantasyonu (Dünya çapında yaklaşık 60 vaka). c) Dura mater
(beyin zarı) implantasyonu. d) Uygun şekilde sterilize
edilemeyen beyin cerrahisi enstrümanları kullanımı.
- Yeni (nvCJD):
CJD'nin 1990'lı yıllardan itibaren tanılanan yeni türüdür. Bu türün
ortalama yaşı 29, ortalama yaşam süresi 14 ay olarak
öngörülmektedir. nvCJD klasik MR görüntüleri ve tipik periyodik
keskin dalga EEG'si oluşturmaması ile sporadik CJD'den kolaylıkla
ayrılır. CJD vakalarının %1'inin nvCJD olduğu tahmin edilmektedir.
Dünya genelinde şimdiye kadar 223 nvCJD vakası bildirilmiştir. (177
İngiltere, 40 Fransa, 3 ABD, 1 İsrail, 1 Japonya, 1 Suudi
Arabistan). nvCJD'nin enfekte prion içeren hayvansal gıdaların
yenilmesiyle oluştuğuna dair önemli iddialar vardır. Scrapie hastası
koyun-keçi, CWD hastası geyik, BSE (deli dana) hastası sığır eti
yemenin nvCJD oluşmasına neden olduğu kanıtlanmamış bir iddia
olmasına rağmen özellikle İngiltere'de Scrapie ve BSE olgularında
artış yaşanan 1990 yıllarında nvCJD'nin tanılanmaya başlanması ve
223 olgunun 177 sinin İngiltere'de görülmesi bu iddianın doğruluğunu
güçlendirmektedir. nvCJD gerek hastalığın oluşma şekli, gerek klinik
bulgular (MR, EEG), gerekse de hastalığın seyri açısından sporadik
CJD'den çok farklı bir hastalıktır.
Özellikler | nvCJD | sporadik CJD |
---|
Ortalama Yaş | 29 | 60 |
Ortalama hastalık süresi | 14 ay | 4 ay |
EEG'de periyodik dalga deşarjları | %0 | %94 |
En belirgin başlangıç semptomu | Psikiyatrik bulgular, duyu bozuklukları | Demans, Myoklunus |
MR bulguları | Pulvinar bölge | Kaudat nükleus, Putamen Difüzyon ve FLAIR sekansında özellikle unilateral asimetrik insular korteks ve frontaparietal loblarda kortikal sinyal artımıda görülebilmektedir. |
Patoloji | Diffuz amiloid plaklar | %10 olguda seyrek plaklar |
Kaynakça
Orijinal kaynak: creutzfeldt-jakob hastalığı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler